De Vlaamse regering kan een premie toekennen aan een premienemer voor het uitvoeren van werkzaamheden, meer bepaald werken of diensten aan of in beschermd onroerend erfgoed en in erfgoedlandschappen en voor archeologisch onderzoek, die tot doel hebben de erfgoedwaarden te ondersteunen of herstellen. De Vlaamse overheid ondersteunt een actief beheer van beschermd onroerend erfgoed met behulp van diverse financiële stimuli. Een premie staat in verhouding tot de genomen engagementen van de premienemer en is steeds gebonden aan een welbepaald dossier.
Er bestaan diverse types premies:
De erfgoedpremie wordt aangeboden via twee afzonderlijke procedures:
De erfgoedpremie via oproep (voorheen: erfgoedpremie volgens de bijzondere procedure)
De Vlaamse Regering/minister kan ieder jaar oproepen lanceren om aanvraagdossiers in te dienen. Per oproep worden het thema, de doelstelling en de doelgroep vastgelegd, alsook het beschikbare budget, de maximale uitvoeringstermijn, de specifieke deelnemingsvoorwaarden en de beoordelingscriteria. Kandidaten worden door een jury beoordeeld, en er worden niet meer dossiers gehonoreerd dan er budget is.
De onderzoekspremie dient om voorafgaand onderzoek te ondersteunen voor een beter behoud en beheer van beschermd onroerend erfgoed.
Voor grote of langdurige werkzaamheden aan of in een beschermd onroerend goed of erfgoedlandschap kan de Vlaamse regering een meerjarenpremieovereenkomst afsluiten met een premienemer. De aanvraag hiervoor wordt ingediend bij het agentschap Onroerend Erfgoed dat bekijkt of het project aan alle voorwaarden hiervoor voldoet.
Tot 2021 kon hiervoor op eenvoudige aanvraag een procedure worden opgestart. Sinds 2021 verloopt ook deze financieringscategorie via oproepen. De aanvraag hiervoor wordt ingediend bij het agentschap Onroerend Erfgoed dat bekijkt of het project aan alle voorwaarden hiervoor voldoet.De Vlaamse regering/minister kan in het tweede en/of het vierde jaar van de regeerperiode een oproep lanceren om aanvraagdossiers voor meerjaren premieovereenkomsten in te dienen. Per oproep worden het thema, de doelstelling en de doelgroep vastgelegd, alsook het beschikbare budget, de maximale uitvoeringstermijn, de specifieke deelnemingsvoorwaarden en de beoordelingscriteria. Kandidaten worden door een jury beoordeeld, en er worden niet meer dossiers gehonoreerd dan er budget is.
Een meerjarenpremieovereenkomst heeft een looptijd van minimum 3 en maximum 5 jaar, die eenmalig met maximum 5 jaar kan worden verlengd.
De restauratiepremie dateert uit regelgeving van voor het Onroerenderfgoeddecreet, maar de Vlaamse overheid legt nog steeds restauratiepremies vast en volgt deze dossier op omwille van aangegane engagementen uit het verleden.
Premie bij een buitensporige directe kost van het verplicht uit te voeren archeologisch onderzoek zoals opgenomen in een bekrachtigde archeologienota.
